રોકેટ લોન્ચ સ્થળોનું વિજ્ઞાન: શા માટે આ સ્થાનો ખાસ છે?

અંતરીક્ષમાં ઉપગ્રહો અને અન્ય વસ્તુઓ છોડવા માટે રોકેટ લોન્ચિંગ એ એક જટિલ પ્રક્રિયા છે. આ પ્રક્રિયા માટે યોગ્ય સ્થળની પસંદગી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. આ લેખમાં, આપણે રોકેટ લોન્ચ સ્થળોની પસંદગી પાછળના વિજ્ઞાન અને મહત્વના પરિબળો વિશે વિગતવાર જાણીશું.

રોકેટ લોન્ચ સ્થળોની પસંદગી: મુખ્ય પરિબળો

• ભૌગોલિક સ્થાન: પૃથ્વી પશ્ચિમથી પૂર્વ દિશામાં ફરે છે. વિષુવવૃત્ત પર, પૃથ્વીની ઘૂર્ણન ગતિ 1660 કિમી/કલાક છે. આ ગતિ રોકેટને વધારાનો વેગ આપે છે, જેથી ઓછા બળતણનો ઉપયોગ કરી શકાય. તેથી, વિષુવવૃત્તની નજીકના સ્થળો રોકેટ લોન્ચિંગ માટે યોગ્ય છે.
• સુરક્ષા: રોકેટ લોન્ચિંગ એક જોખમી પ્રક્રિયા છે. જો કોઈ અકસ્માત થાય, તો રોકેટના ભાગો વસાહતોમાં પડવાનું જોખમ રહે છે. તેથી, રોકેટ લોન્ચ સ્થળ વસતિથી દૂર, સામાન્ય રીતે દરિયાકાંઠાના વિસ્તારમાં સ્થાપિત કરવામાં આવે છે.
• વાતાવરણ: વાતાવરણની સ્થિતિ પણ રોકેટ લોન્ચિંગ માટે મહત્વપૂર્ણ છે. ઓછા વાદળો, ઓછો પવન અને સ્પષ્ટ આકાશ એ આદર્શ પરિસ્થિતિ છે.
• પ્રવેશાધિકાર: રોકેટ લોન્ચ સ્થળ સરળતાથી પ્રવેશ માટે ઉપલબ્ધ હોવું જોઈએ. આ માટે, રસ્તાઓ, રેલવે, અને અન્ય માળખાગત સુવિધાઓ હોવી જોઈએ.

શ્રીહરિકોટા: ભારતનું મુખ્ય રોકેટ લોન્ચ સ્થળ

શ્રીહરિકોટા, આંધ્રપ્રદેશમાં સ્થિત, ભારતનું મુખ્ય રોકેટ લોન્ચ સ્થળ છે. તે વિષુવવૃત્તની નજીક આવેલું છે અને બંગાળના ઉપસાગરમાં આવેલું હોવાથી સુરક્ષાના દૃષ્ટિકોણથી યોગ્ય છે.

વિશ્વના અન્ય મુખ્ય રોકેટ લોન્ચ સ્થળો

વિશ્વભરમાં ઘણા દેશોમાં રોકેટ લોન્ચ સ્થળો છે, જેમ કે:

• કેનેડી સ્પેસ સેન્ટર (યુ.એસ.એ.)
• બાઈકોનુર કોસ્મોડ્રોમ (રશિયા)
• ગુયાના સ્પેસ સેન્ટર (ફ્રાંસ)

FAQ

• પ્રશ્ન: શું રોકેટ લોન્ચ સ્થળ હંમેશા દરિયાકાંઠે હોય છે?
  જવાબ: ના, હંમેશા નહીં. જોકે દરિયાકાંઠાના સ્થળો સુરક્ષાના દૃષ્ટિકોણથી યોગ્ય છે, પરંતુ કેટલાક અન્ય પરિબળોને ધ્યાનમાં રાખીને અન્ય સ્થાનો પણ પસંદ કરી શકાય છે.
• પ્રશ્ન: રોકેટ લોન્ચ માટે કયા પ્રકારનું વાતાવરણ આદર્શ ગણાય છે?
  જવાબ: ઓછા વાદળો, ઓછો પવન અને સ્પષ્ટ આકાશ એ રોકેટ લોન્ચ માટે આદર્શ વાતાવરણ છે.
• પ્રશ્ન: વિષુવવૃત્તની નિકટતા કેમ મહત્વપૂર્ણ છે?
  જવાબ: વિષુવવૃત્ત પર પૃથ્વીની ઘૂર્ણન ગતિ મહત્તમ હોય છે, જે રોકેટને વધારાનો વેગ આપે છે અને બળતણનો ઉપયોગ ઓછો કરવામાં મદદ કરે છે.

રોકેટ લોન્ચ સ્થળોની પસંદગી એક જટિલ પ્રક્રિયા છે જેમાં ઘણા પરિબળો ધ્યાનમાં લેવામાં આવે છે. યોગ્ય સ્થાનની પસંદગી રોકેટ લોન્ચિંગની સફળતા માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.